Anne Applebaum. Stalins oorlog tegen Oekraine, 1917-1933
“Voor die uithongering gebruikt men de term Holodomor: uitroeiing (mor) door honger (holod). Sommigen spreken ook van genocide, maar de schrijfster toont aan dat het niet zover ging. De uithongering gebeurde door speciale teams van agenten en partijactivisten, die bij de boeren alles weg roofden: graan, aardappelen, bieten, pompoenen, bonen, erwten, dieren”.
“Dit leidde tot minstens 3,9 miljoen doden in Oekraïne en in heel de Sovjet-Unie tot meer dan 5 miljoen, want ook andere graanstreken werden leeggeroofd: de Noordelijke Kaukasus, de Wolgastreek, West-Siberië, Kazachstan. Het kunnen ook meer doden zijn, want bij de bevolkingstelling van 1937 ontbraken 8 miljoen mensen. Ondertussen ging de export van graan, boter en spek gewoon verder en weigerde Stalin hulp uit het buitenland. Tot 1991 weigerden de leiders van de Sovjet-Unie deze moord te erkennen en vernietigden ze archieven met gegevens daarover. Het huidige Rusland betwist nog altijd de legitimatie van Oekraïne: zij vinden dat het grensgebied bij Rusland hoort”.
https://www.dewereldmorgen.be/community/boekbespreking-rode-hongersnood/
In Rode hongersnood vertelt Anne Applebaum het onthullende en controversiële verhaal over de hongersnood die Oekraïne doelbewust veroorzaakte, en die tot op de dag van vandaag sporen achterlaat. In 1929 lanceerde Stalin de collectivisatie, die Sovjetboeren dwong hun land en bedrijf op te geven voor nieuwe collectieve boerderijen. Het resultaat was een enorm voedselgebrek, dat de meeste doden veroorzaakte in de Europese geschiedenis. Tussen 1931 en 1933 stierven er vijf miljoen mensen van de honger. Anne Applebaum onthult in dit boek dat drie miljoen van deze doden, in de Oekraïne, niet slechts slachtoffer waren van een ongelukkig beleid, maar eerder van een doelbewust plan om een groot deel van de Oekraïense bevolking te vervangen door Russischsprekende boeren. Oekraïne moest, naast de graanschuur voor de Sovjetsteden, een buffer worden tussen de Sovjet-Unie en Europa. Toen de provincie in opstand kwam, sloot Stalin de grenzen en stopte hij de toevoer van voedsel. Een ongekende en catastrofale hongersnood was het gevolg. Mensen aten alles wat voorhanden was: gras, boomschors, honden, en in sommige gevallen zelfs elkaar. Rode hongersnood vertelt het schokkende verhaal van de Oekraïense genocide. De pers over Anne Applebaum: Over Goelag. Een geschiedenis: ‘Een voorbeeldig standaardwerk over de Goelag, met een vloed aan nieuwe gegevens.’ – Geert Mak Over IJzeren gordijn: ‘Een indrukwekkende en bijzonder gedetailleerde studie.’ – Elsevier.
‘Stalin borduurde voort op zijn openlijke afkeuring van de Centrale Rada met wat later zijn ‘actieve maatregelen’ genoemd zouden worden, bedoeld om de Oekraïense regering te destabiliseren. Plaatselijke bolsjewieken probeerden zogenaamd onafhankelijke ‘Sovjetrepublieken’ te stichten in Donetsk-Krivoj Rog, Odessa, Tavria en de Don-provincie: kleine, door Moskou gesteunde ministaten die natuurlijk helemaal niet onafhankelijk waren. De bolsjewieken probeerden in Kiev een staatsgreep te plegen; toen dat mislukte zetten ze een ‘alternatief’ Centraal Uitvoerend Comité van Oekraïne op, en vervolgens een ‘Sovjetregering’ in Charkov, een betrouwbaardere Russischsprekende stad. Later zouden ze Charkov tot hoofdstad van Oekraïne maken, ook al sprak in 1918 slechts een handjevol van de bolsjewiekenleiders Oekraïens.
Terwijl de bolsjewieken hun gezag in Rusland consolideerden, bleef het Rode Leger zuidwaarts optrekken. Uiteindelijk werd Kiev op 9 februari 1918, toen de Centrale Rada-leiders aan het onderhandelen waren in Brest-Litovsk, voor het eerst veroverd door bolsjewistische troepen. Deze eerste, korte bolsjewiekbezetting bracht niet alleen de communistische ideologie mee, maar kwam ook met een duidelijk Russische agenda. Generaal Mychail Moeravjev, de bevelvoerder, verklaarde dat hij het Russische bestuur weer terugbracht vanuit het ‘verre Noorden’ en hij gaf bevel tot de onmiddellijke executie van vermeende nationalisten. Zijn ‘manschappen schoten iedereen dood die ze in het openbaar Oekraïens hoorden spreken en vernietigden elk bewijs van een Oekraïens bewind, waaronder de Oekraïense straatnaamborden die er nog geen paar weken daarvoor waren opgehangen om de Russische borden te vervangen. De bolsjewistische beschietingen van de Oekraïense hoofdstad in 1918 waren met opzet gericht op Hroesjevsky’s huis, bibliotheek en verzamelingen oude documenten.’
‘Hoewel de bolsjewieken Kiev slechts enkele weken in handen hadden, gaf deze eerste bezetting Lenin ook een voorproefje van wat Oekraïne aan het communistische project zou kunnen bijdragen. Het was heel hard nodig dat hij de revolutionaire arbeiders die hem aan de macht hadden gebracht van eten voorzag en hij stuurde daarom het Rode Leger meteen naar Oekraïne, vergezeld van ‘vorderingsdetachementen’, teams die de opdracht hadden om het graan van de boeren in beslag te nemen. Hij benoemde Sergo Ordzjonikidze, een leidinggevende bolsjewiek uit Georgië, tot ‘buitengewoon gevolmachtigde commissaris’ verantwoordelijk voor de vordering van Oekraïens graan. De redactie van de Pravda was lovend over de successen van deze soldaten en verzekerde haar stedelijke Russische lezers dat het Sovjetlandschap al ‘buitengewone maatregelen’ aan het nemen was om graan van de boeren in te zamelen.’
‘Achter de schermen stuurde Lenin telegrammen naar het Oekraïense front die nauwelijks explicieter hadden kunnen zijn. ‘In godsnaam,’ schreef hij in januari 1918, ‘zet al uw kracht en alle revolutionaire middelen in om graan, graan en nog meer graan te sturen!! Anders zal Petrograd de hongerdood sterven. Gebruik speciale treinen en speciale detachementen. Verzamel en sla op. Begeleid treinen. Houd ons dagelijks op de hoogte. In godsnaam!’ Moskou was begin maart woedend toen Oekraïne al snel veroverd werd door de Duitse en Oostenrijkse legers. Een furieuze Stalin veroordeelde niet alleen de Oekraïense nationale beweging en haar opstandige boerenachterban, maar ook de Oekraïense bolsjewieken die uit Charkov waren weggevlucht en net over de Russische grens in Rostov nog zo’n chaotische ‘Sovjet-Oekraïense regering in ballingschap’ hadden opgezet. Instinctief kon hij zich niet vinden in het idee van ‘Oekraïense bolsjewieken’, en hij had het gevoel dat ze hun pogingen moesten opgeven om een aparte partij te stichten. Vanuit Moskou viel hij de Rostov-groep aan: ‘Genoeg met dat regerinkje en republiekje spelen. Het wordt tijd dat jullie met dat spelletje ophouden; genoeg is genoeg.’
Anne Applebaum, Rode hongersnood.
https://www.bol.com/nl/nl/f/rode-hongersnood/9200000075699955/
“Altijd als er wat misgaat in Rusland wijst het Kremlin naar een ander. Dat was ook zo bij de hongersnood die begin jaren dertig van de vorige eeuw miljoenen Oekraïners het leven kostte. Maar hierin speelde de Sovjetleiding zelf een actieve rol, schrijft de Amerikaanse journalist Anne Applebaum in ”Rode hongersnood”.
https://www.rd.nl/artikel/757206-de-hongersnood-die-stalin-wilde
Quo Vadis 