Het conflict om Noord Ierland beheerste jarenlang de media, het zou gaan om een bloedige godsdienstoorlog tussen het katholieke Ierland en het protestante Groot Brittannië. Voor de ontrafeling van dit conflict moeten we een paar stappen terug.
Heerlijkheid Ierland
De heerlijkheid Ierland (Engels: Lordship of Ireland, Latijn: Dominus Hiberniae) was de benaming voor het deel van Ierland dat tussen 1171 en 1541 door de Engelse koning werd beheerst. De heerlijkheid viel direct onder de Engelse kroon.
Paus Adrianus IV (zelf een Engelsman), die de Rooms-Katholieke Kerk in Ierland te onafhankelijk vond, riep in 1155 met de bul Laudabiliter koning Hendrik II van Engeland op om Ierland in te nemen. De Engelse koningen kregen van de paus het recht de titel heer van Ierland (Lord of Ireland of Dominus Hiberniae) te dragen.
In de 12e eeuw was Ierland verdeeld tussen een aantal kleine koningen. De hoge koning van Ierland had geen echte macht over het eiland; het was meer een symbolische functie.
Hendrik gebruikte een conflict tussen Ruaidrí Ua Conchobair, de koning van Connacht (een van de Ierse koninkrijken) en hoge koning van Ierland, en Dermot MacMurrough, de koning van Leinster (een ander Iers koninkrijk), als aanleiding om het land binnen te vallen. Dermot MacMurrough was van zijn troon gestoten en vroeg Hendrik om militaire steun.
In 1169 landde een Engels expeditieleger in Ierland, en twee jaar later kwam Hendrik II zelf naar Ierland. Na een gebied rond Dublin te hebben veroverd, gaf Hendrik het gebied aan een van zijn zonen, Jan zonder Land die, zoals zijn bijnaam aangeeft, geen land in bezit had. Toen Jan in 1199 tot koning van Engeland werd gekroond, viel de heerlijkheid Ierland direct onder de Engelse kroon.
Naast het koninklijke gebied rond Dublin, dat The Pale genoemd werd, veroverden Normandisch-Engelse edelen grote delen van Ierland in de eeuwen die volgden. Tijdens de Rozenoorlogen, de Engelse burgeroorlog in de 15e eeuw, viel het Engelse gezag in Ierland uiteen en veroverden de Ierse edelen weer een groot deel terug van de Normandiërs.
De heerlijkheid Ierland had een parlement in Dublin met een lagere kamer (House of Commons) en een hogere kamer (House of Lords). De echte macht was echter in handen van de gouverneur, de Lord Lieutenant (Iers: Ard-Leifteanant na hÉireann) of Lord Deputy, die Ierland in naam van de koning bestuurde. Deze functie was traditioneel in handen van de earls van Kildare.
De heerlijkheid bleef bestaan tot 1541, toen Ierland het koninkrijk Ierland werd, een staat in personele unie met Engeland. Koning Hendrik VIII had zich in 1534 van de Rooms-Katholieke Kerk afgescheiden, en door de titel koning van Ierland aan te nemen kon de kerk zijn titel heer van Ierland, die immers door de paus aan de Engelse koning was toegekend, niet terugtrekken.
In de eeuw die daarop volgde herstelden en vestigden de Engelse koningen geleidelijk hun gezag over heel Ierland, zowel door geweld als door middel van kolonisatie door Engelse immigranten. Grote stukken grond werden door de Engelsen geconfisqueerd en aan Koningsgezinde Britten gegeven of verkocht.
De heerlijkheid Ierland bleef bestaan tot 1541, toen Ierland het koninkrijk Ierland werd, een staat in personele unie met Engeland. Koning Hendrik VIII had zich in 1534 van de Rooms-katholieke kerk afgescheiden, en door de titel Koning van Ierland aan te nemen kon de kerk zijn titel Heer van Ierland, die immers door de paus aan de Engelse koning was toegekend, niet terugtrekken.
In de eeuw die daarop volgde herstelden de Engelse koningen geleidelijk hun gezag over heel Ierland (dat ze tijdens de Rozenoorlogen grotendeels hadden kwijtgeraakt), door middel van zowel geweld als grootschalige kolonisatie door Engelse immigranten.
Het koninkrijk werd bestuurd door een gouverneur, de Lord Lieutenant of Ireland of Lord Deputy of Ireland, ook wel viceroy (onderkoning) genoemd. Het Ierse parlement, met een lagerhuis (House of Commons) en hogerhuis (House of Lords), zetelde in Dublin. Het Ierse parlementsgebouw uit 1729 was het eerste parlementsgebouw ter wereld dat speciaal voor dat doel was gebouwd.
Tot 1782 had het parlement weinig te zeggen, en Rooms-katholieken mochten geen parlementslid worden. Bijna alle macht in Ierland lag in handen van de gouverneur en zijn tweede man, de Chief Secretary for Ireland, die beiden altijd van Engelse of Britse adel waren.
De arme, voornamelijk Rooms-katholieke bevolking van Ierland werd bestuurd door een kleine protestantse, Iers-Engelse elite. Dit leidde tot gewelddadige conflicten, waaronder de Negenjarige Oorlog vanaf 1594, de opstand van 1641, de Williamitische Oorlog (1689-1691) en de opstand van 1798.
1801-1927: Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland
Na de opstand van 1798 besloot de Britse regering om Ierland bij het Verenigd Koninkrijk te voegen, om zo de Ierse bevolking eerlijkere vertegenwoordiging in de regering te geven en verdere onrust te voorkomen. In 1800 stemde zowel het Britse als het Ierse parlement voor een Act of Union, die echter pas in 1801 in werking trad. Hierbij werd het koninkrijk samengevoegd met het Koninkrijk Groot-Brittannië om zo het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland te vormen.
Beeld van de honger
De Ierse maatschappij bestond in de 19e eeuw uit een kleine, protestantse, bovenlaag en een grote katholieke onderlaag. Er was nauwelijks een middenklasse. De leefomstandigheden van de onderklasse waren zeer slecht. In Dublin, na Londen de tweede stad van het Britse Rijk, was het niet ongewoon om met dertig tot veertig mensen een huis te delen.
Op het platteland waren de omstandigheden zo mogelijk nog slechter. De bevolking van Ierland was in de eerste jaren van de 19e eeuw explosief gegroeid. Het land was grotendeels eigendom van protestantse edelen, die vaak zelf in Engeland woonden. Hun voornaamste belang was een zo groot mogelijke opbrengst. Dat leidde tot een toename van de graanteelt, voornamelijk voor export naar Engeland.
De historische context van het Noord-Ierland conflict
In het dagelijkse jargon wordt het conflict in Noord-Ierland vooral benoemd als een conflict tussen katholieken en protestanten. Maar die noemer biedt te weinig inzicht in de daadwerkelijke achterliggende motivaties van de betrokken partijen. Het conflict, dat zijn hoogtijdagen had in de jaren ’70 en ’80 is daarentegen bijna uitsluitend politiek van aard. Als we die politieke achtergrond beter in beeld brengen, kunnen we ook beter begrijpen waarom Brexit zo gevoelig ligt in Noord-Ierland.
De zogeheten Troubles, de naam voor het bijna 40 jaar durende conflict, vinden hun oorsprong eerder, al in de jaren ’20 van de twintigste eeuw, met de oorlog voor onafhankelijkheid en de daaropvolgende burgeroorlog. Deze fase van conflict eindigt uiteindelijk in 1923 met de deling van het eiland Ierland in Noord-Ierland en de Republiek Ierland. (overigens is de historische origine veel verder terug te traceren naar o.a. de 16e eeuw.). Deze deling creëert Noord-Ierland, met een protestants unionistische meerderheid die bij het Verenigd Koninkrijk wil horen, en een Katholiek republikeinse minderheid die streeft naar een verenigd Ierland. Deze minderheid wordt in de daaropvolgende decennia politiek en socio-economisch vrijwel volledig buitenspel gezet en gemarginaliseerd. Eind jaren ’60 resulteert dit in de oprichting van de Ierse civil rights movement.
https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/noord-ierland-en-brexit-de-risicos-van-nieuw-geweld
SINN FÉIN – HET VERHAAL VAN EEN OMSTREDEN POLITIEKE PARTIJ
Bij de Noord-Ierse parlementsverkiezingen van 2022 won de links-nationalistische partij Sinn Féin de meeste stemmen van het land. In 2020 behaalde de partij ook een grote winst in de Ierse verkiezingen. De partij stond vroeger bekend als politieke tak van de terreurbeweging IRA (Irish Republican Army). Alhoewel deze banden nu officieel niet meer bestaan, heerst er nog altijd een taboe op samenwerken met deze partij. Wat is de geschiedenis van Sinn Féin?
De beginjaren
Sinn Féin (spreek uit als: Sjin Feen) werd opgericht in 1905 door Arthur Griffith. De naam van de partij is Iers voor ‘Wijzelf’. Ierland behoorde op dat moment nog volledig tot het Verenigd Koninkrijk, maar het verzet onder de Ierse bevolking groeide. Sinn Féin was een separatistische organisatie, die streefde naar volledige Ierse onafhankelijkheid.
Quo Vadis 