John Locke’s les voor de Taliban
“Ware en reddende religie bestaat uit de innerlijke overtuiging van de geest.
John Locke, in “Tweede Verhandeling over de Regering”: John Locke; 29 augustus 1632 – 28 oktober 1704) was een Engels filosoof en arts, die algemeen wordt beschouwd als een van de invloedrijkste denkers van de Verlichting en algemeen bekend staat als de “vader van het liberalisme”. Locke wordt beschouwd als een van de eerste Britse empiristen, in de traditie van Francis Bacon, en is even belangrijk voor de sociale contracttheorie. Zijn werk heeft de ontwikkeling van de epistemologie en de politieke filosofie sterk beïnvloed. Zijn geschriften beïnvloedden Voltaire en Jean-Jacques Rousseau, en vele Schotse verlichtingsdenkers, evenals de Amerikaanse Revolutionairen.
Door Mustafa Akyol (Mustafa Akyol; geboren op 20 februari 1972, is een Turkse schrijver en journalist. Hij is de auteur van Islam zonder extremen: A Muslim Case for Liberty, dat in 2012 de Lionel Gelber Prize won, een literaire prijs voor ’s werelds beste non-fictie boek in het Engels.
12 mei 2022 6:18 pm ET
De heer Akyol is senior fellow bij het Cato Institute en auteur van “Reopening Muslim Minds: A Return to Reason, Freedom and Tolerance”.
De Taliban heeft afgelopen weekend een decreet uitgevaardigd dat de vrouwen van Afghanistan opdraagt in het openbaar een geheel bedekkende sluier, idealiter de burqa, te dragen. Als een vrouw zich niet aan deze regel houdt, kan haar mannelijke “voogd” gevangenisstraf krijgen. Dit is slechts het laatste voorbeeld van hoe de Taliban, die afgelopen zomer de macht over Afghanistan hebben gegrepen, niet veel veranderd zijn sinds hun wrede bewind in 1996-2001.
In de jaren ’90 werden vrouwen die alleen reisden of geen burqa droegen in het openbaar afgeranseld. De “nieuwe” Taliban zijn erop gebrand grafische taferelen te vermijden om hun internationale gezicht te redden in een economische ramp. Maar het basisidee is hetzelfde: als de Taliban iets als een religieuze verplichting beschouwen, zal de groep geweld gebruiken om ervoor te zorgen dat de bevolking zich eraan houdt.
De Taliban zijn uitzonderlijk hard, maar ze zijn niet de enige groep die religieuze dwang uitoefenen. In tegenstelling tot terrorisme in naam van de islam – wat echt een extreem standpunt is – is het afdwingen van de islam met staatsmacht een gangbaar idee in een groot deel van de moslimwereld. Nuances van cultuur, sekte en context daargelaten, is het de standaardpraktijk onder elk regime dat zichzelf als “islamitisch” beschouwt.
FOTO: EBRAHIM NOROOZI/ASSOCIATED PRESS
In Saoedi-Arabië en Iran worden vrouwen ook gedwongen een sluier te dragen, die niet noodzakelijkerwijs het gezicht bedekt, maar wel het hoofd. Ten minste een dozijn van dergelijke “islamitische” staten hebben strenge wetten, inclusief de doodstraf, tegen afvalligheid en godslastering. Er zijn “Ramadanwetten”, van Maleisië tot Marokko, die moslims verbieden in het openbaar te eten of te drinken tijdens het vasten.
Liberaal ingestelde moslims, vooral die in het Westen, vinden deze religieuze dictaten vaak bizar en vinden steun voor een zachte aanpak in de Koran. De meest bekende is een korte zin in het langste hoofdstuk van het geschrift: “Er is geen dwang in religie.”
Deze uitspraak klinkt als een proclamatie van vrijheid van godsdienst – zelfs vrijheid van godsdienst. Maar middeleeuwse moslimgeleerden die de Koran interpreteerden begrepen dit vers niet in zulke liberale termen. Zij vatten het alleen op als het vrijwaren van joden en christenen van gedwongen bekering tot de islam. Deze beperkte tolerantie was, ondanks de tweederangs status, vrij genereus voor die tijd. Maar het was minder dan gelijke rechten onder de wet, die we te danken hebben aan het moderne liberalisme.
Ondertussen was het vers “geen dwang” in zijn middeleeuwse interpretatie niet van toepassing op moslims, die met stokken konden worden geslagen als zij het openbare gebed opgaven of wijn dronken. Vanwege de strafbaarstelling van afvalligheid konden zij zelfs worden geëxecuteerd als zij de islam afzworen.
Geen wonder dat sommige conservatieve vertalingen van de Koran het vers “geen dwang” zorgvuldig bewerken. Sahih International, gepubliceerd in Saoedi-Arabië, voegt een voorbehoud toe: “Er zal geen dwang zijn in [het aanvaarden van] de religie.” Het betekent dat je vrij bent om de islam niet te aanvaarden. Maar als je het eenmaal geaccepteerd hebt, zelfs door geboorte, ben je niet vrij.
De Koran roept ook herhaaldelijk op tot “het bevelen van het goede en het verbieden van het kwade”. Een overzicht van de Islamitische traditie laat zien dat deze plicht meer nobele interpretaties had dan religieuze dwang, zoals het louter uitdragen van de Islam of het zich uitspreken tegen tirannieke heersers. Die heersers gaven echter de voorkeur aan een orthodoxie die volgzame “gehoorzaamheid” aan zichzelf predikte, terwijl ze ketters en zondaars ijverig vervolgden.
Diezelfde orthodoxie maakte van een instelling die de profeet Mohammed had opgericht om fraude op de markt te bestrijden – de muhtasib – een volwaardige godsdienstpolitie.
Vandaag de dag is een kritische lezing van de islamitische traditie noodzakelijk om de dwangmatige islam van de Taliban en hun geestverwanten aan te vechten. Het is ook nodig te benadrukken wat dwang werkelijk bereikt: geen oprechte, oprechte vroomheid maar slechts hypocrisie. Het bereikt zelfs wat islamisten het meest verafschuwen: verlies van geloof in de islam, zelfs verachting ervan – zoals bewezen door een groot aantal uitgesproken ex-moslims, vooral uit landen met islamistische regimes zoals Iran.
Een christelijke denker in de 17e eeuw had soortgelijke problemen met dwang waargenomen, toen zijn geloof dat nog niet was ontgroeid. “Ware en reddende religie bestaat uit de innerlijke overtuiging van de geest,” schreef hij, en verwierp de “uiterlijke macht” van de staat. In plaats daarvan, voegde de filosoof eraan toe, creëert door de staat opgelegde religie slechts “hypocrisie en verachting van zijn Goddelijke Majesteit”. Zijn naam was John Locke, en zijn historische essay, “A Letter Concerning Toleration”, zou het christendom helpen veranderen.
Vandaag hebben delen van de moslimwereld zoals Afghanistan een Lockeaanse stap voorwaarts nodig. Dit komt voort uit een eenvoudig maar krachtig inzicht: Religie is alleen “waar en reddend” als zij gebaseerd is op vrije keuze en vrije praktijk. Als ze wordt gedwongen, wordt ze zielloos, onderdrukkend en lelijk. Het wordt de oude en nieuwe Taliban.
*** Vertaald met http://www.DeepL.com/Translator (gratis versie) ***
Quo Vadis 