Analyse: door Gert van Harskamp (De Telegraaf, 30-07-2022)
Beleidswijzigingen en onzekerheid vaker oorzaak.
De boerenprotesten verharden en verdelen de samenleving. Toch zijn harde acties van boeren niets nieuw. Radicale boerenprotesten zijn er altijd geweest en de oorzaken waren hetzelfde: grote beleidswijzigingen en (inkomens) onzekerheid. De landbouwsector staat in de hele naoorlogse periode in het teken van schaalvergroting. Die is in 1945 ingezet onder de sociaaldemocratische landbouwminister Sicco Mansholt.
Onder het motto ‘nooit meer honger’ moderniseerde hij de landbouw razendsnel. Criticasters verwijten huidige beleidsmakers vaak de erfenis van Mansholt te verkwanselen. Echter, het waren de gevolgen van die modernisering en de schaalvergroting die voor de eerste grote naoorlogse boerenprotesten zorgden. De ruilverkaveling die het einde betekende voor veel kleine boeren, leidde tot de komst van boer Koekoek in de politiek begin jaren zestig. Ook trekker protesten zijn niet nieuw. Na afschaffing van minimumgraanprijzen gingen duizenden akkerbouwers met trekkers de snelweg op.
Het aantal boeren is tussen 2000 en 2020 bijna gehalveerd tot zo’n 50.000, waarvan ongeveer de helft serieuze veehouderijen met een omzet van een ton of meer. Het aantal dieren per bedrijf stijgt sterk, blijkt ook wel uit de enorme toename van “megastallen”. Dat waren er eind 2021 999, een kwart meer dan in 2017. Na de VS is Nederland de grootste landbouwexporteur ter wereld. Exportgroei heeft niet tot meer marktmacht of hogere inkomens geleid. Uit de jaarlijkse landbouwtelling van het CBS en Wageningen University&Research blijkt zelfs dat het inkomen al jaren niet meer stijgt en afgelopen tien jaar zelfs relatief daalt. Dat boeren met een ophanden zijnde krimp van de veestapel door stikstofmaatregelen de barricade op gaan, is dan ook niet vreemd. Boeren hebben een geschiedenis van harde protesten.
De onzekerheid is groot over hoe zij in de toekomst geld moeten verdienen als zij met de huidige schaal al moeilijker kunnen overleven. Daarnaast is hun marktmacht in de voedselketen door internationalisering juist kleiner geworden. Met de grootste transitie sinds de Tweede Wereldoorlog waarvoor de veehouderij staat en de onzekerheid die deze met zich meebrengt, zijn radicale protesten wel te verwachten.
Quo Vadis 