Veel aandacht en veroordeling is uitgegaan naar de tragedie van de Afrikaanse slavenhandel, die plaatsvond tussen de 16e en de 19e eeuw. Rond dezelfde tijd vond in het Middellandse-Zeegebied echter een even verachtelijke handel in Barbarijse slaven plaats. Naar schatting werden tot 1,25 miljoen Europeanen tot slaaf gemaakt door Barbarijse kapers en hun levens waren even erbarmelijk als die van hun Afrikaanse tegenhangers. Zij zijn bekend geworden als de blanke slaven van Barbarije.
Slavernij is een van de oudste vormen van handel die de mens kent. De eerste vermeldingen van slavenhandel dateren van de Code van Hammurabi in Babylon in de 18e eeuw vóór Christus. Mensen uit vrijwel alle belangrijke culturen, beschavingen en religieuze achtergronden hebben slaven van zichzelf gemaakt en andere volkeren tot slaaf gemaakt. Er is echter betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de overvloedige handel in Barbarijse slaven door piraten of kapers langs de Barbarijse kust (zoals de Europeanen het destijds noemden), in wat nu Marokko, Algerije, Tunesië en Libië is. Vanaf 1600 na Christus liep iedereen die in het Middellandse-Zeegebied reisde het reële risico door de kapers gevangen te worden genomen, naar de steden van de Barbarijse kust te worden gebracht en daar als slaaf te worden verkocht.
De plundering van Baltimore: Barbarijse slaven uit Ierland
Het bleef niet bij aanvallen op schepen en zeelieden, maar soms overvielen de kapers ook kustnederzettingen in Italië, Frankrijk, Spanje, Portugal, Engeland, Ierland, en zelfs tot in Nederland en IJsland. Ze landden op onbewaakte stranden en beslopen dorpen in het donker om hun slachtoffers te vangen. Bijna alle inwoners van het dorp Baltimore, in Ierland, werden in 1631 op deze manier gevangen genomen. Als gevolg van deze dreiging werden talrijke kustplaatsen in het Middellandse-Zeegebied tot in de 19e eeuw bijna volledig door hun inwoners verlaten.
De overval op het kustplaatsje Baltimore aan de zuidwestkust van Ierland is een van de gruwelijkste daden van de Barbarijse zeerovers. Om 2 uur ’s nachts op 20 juni 1631 landden meer dan 200 zeerovers, gewapend met musketten, ijzeren staven en stokken brandend hout, op de kust van Baltimore en verspreidden zich in stilte, wachtend bij de voordeuren van de huisjes langs de kustlijn en de huizen in het hoofddorp. Toen een signaal werd gegeven, vielen ze tegelijkertijd de huizen binnen en trokken de slapende bewoners uit hun bed. Mannen, vrouwen en kinderen, 107 in totaal, werden op schepen gesleept en begonnen aan de lange reis terug naar Algiers.
Bij aankomst werden de burgers van Baltimore naar slavenkampen gebracht voordat zij, geketend en bijna naakt, voor potentiële kopers werden tentoongesteld. Mannen werden meestal gebruikt voor arbeid en vrouwen als concubines, terwijl kinderen vaak werden opgevoed als Moslims, om uiteindelijk deel uit te maken van het slavenkorps van het Ottomaanse leger.
De opkomst van de Barbarijse zeerovers
In de 13e en 14e eeuw waren het de christelijke piraten, voornamelijk uit Catalonië en Sicilië, die de zeeën beheersten en een voortdurende bedreiging vormden voor de kooplieden. Pas na de uitbreiding van het Ottomaanse Rijk in de 15e eeuw begonnen de Barbarijse zeerovers een bedreiging te vormen voor de christelijke scheepvaart. Rond 1600 na Christus brachten Europese piraten geavanceerde zeil- en scheepsbouwtechnieken naar de Barbarijse kust, waardoor de kapers hun activiteiten konden uitbreiden tot de Atlantische Oceaan, en de impact van de Barbarijse invallen bereikte een hoogtepunt in het begin tot het midden van de 17e eeuw.
De handel in Barbarijse slaven wordt meestal afgeschilderd als de gevangenneming van blanke christelijke slachtoffers door islamitische kapers, maar dit is veel te simplistisch. In werkelijkheid trokken de kapers zich niets aan van het ras of de godsdienstige gezindheid van degenen die zij gevangen namen. Slaven in Barbarije konden zwart, bruin of blank zijn, katholiek, protestant, orthodox, joods of moslim. De kapers waren echter niet alleen moslim. Engelse kapers en Nederlandse kapiteins maakten ook gebruik van de veranderende loyaliteiten in een tijdperk waarin vrienden met één pennenstreek vijanden konden worden.
“Een van de dingen die zowel het publiek als veel geleerden als een gegeven beschouwen is dat slavernij altijd raciaal van aard was,” zegt historicus Robert Davis, auteur van ‘Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy. “Maar dat is niet waar,” voegde hij eraan toe. In een commentaar dat de controverse kan aanwakkeren, beweert Davis dat de blanke slavernij werd geminimaliseerd of genegeerd omdat academici er de voorkeur aan gaven de Europeanen als slechte kolonialisten te behandelen in plaats van als slachtoffers.
Het leven van een Barbarijse slaaf
De slaven die door de Barbarijse zeerovers gevangen waren genomen, gingen een grimmige toekomst tegemoet. Velen stierven op de schepen tijdens de lange reis terug naar Noord-Afrika ten gevolge van ziekte of gebrek aan voedsel en water. Zij die overleefden werden naar slavenmarkten gebracht waar zij urenlang moesten staan terwijl de kopers hen inspecteerden voordat zij op een veiling werden verkocht.
Na aankoop werden de slaven op verschillende manieren aan het werk gezet. Mannen werden gewoonlijk ingezet voor zware handenarbeid, zoals het werken in steengroeven of in de zware bouw, terwijl vrouwen werden ingezet voor huishoudelijk werk of in seksuele dienstbaarheid. s Nachts werden de slaven ondergebracht in gevangenissen, bagnios genaamd, die vaak heet en overbevolkt waren.
Verreweg het ergste lot van een Barbarijse slaaf was echter dat hij werd aangewezen om de roeispanen van de galeien te bemannen. Roeiers werden geketend waar ze zaten, en mochten er nooit uit. Slapen, eten, poepen en urineren gebeurde op de zitplaats. Opzichters sloegen met de zweep over de blote ruggen van slaven die niet hard genoeg werkten.
Het einde van de Barbarijse Corsairs
In de tweede helft van de 17e eeuw begonnen de activiteiten van de zeerovers af te nemen, toen de machtigere Europese zeemachten de piraten begonnen te dwingen hun aanvallen op de scheepvaart te staken. Het duurde echter tot de eerste jaren van de 19e eeuw voordat de Verenigde Staten van Amerika en enkele Europese naties feller begonnen terug te vechten tegen de Barbarijse zeerovers.
In het begin van de 19e eeuw werd Algiers regelmatig gebombardeerd door de Fransen, Spanjaarden en Amerikanen. Na een Engels-Nederlandse inval in 1816 in Algiers werden de kapers uiteindelijk gedwongen in te stemmen met voorwaarden die onder meer inhielden dat de praktijk van het tot slaaf maken van christenen werd gestaakt, hoewel de slavenhandel in niet-Europeanen wel werd toegestaan.
Incidentele incidenten bleven zich voordoen tot een nieuwe Britse inval in Algiers in 1824, en tenslotte een Franse invasie van Algiers in 1830, waardoor het onder koloniaal bestuur kwam te staan. Ook Tunis werd in 1881 door Frankrijk binnengevallen. Tripoli kwam in 1835 weer onder rechtstreeks Ottomaans bestuur, en viel uiteindelijk in Italiaanse handen tijdens de Italiaans-Turkse oorlog van 1911. De slavenhandel aan de Barbarijse kust werd uiteindelijk stopgezet toen Europese regeringen wetten goedkeurden die slaven emancipeerden.
Top Afbeelding: De bittere trek van slavernij’ (1885) door Normand Ernest. Afbeelding van een Barbarijse slaaf die gevangen werd genomen door Noord-Afrikaanse piraten. Bron: Publiek Domein
Door Joanna Gillan
Bijgewerkt op 02 februari 2021.
Bron:
Quo Vadis 