Welvaart? Beleid of niet.

Armoede of welvaart, toeval of planning?

Als het laisser faire van de 2^e helft van de 19^e eeuw volledig in stand was gebleven, de overheden niet hadden ingegrepen, dan leefden we nu in een paradijs. De welvaart was goed verdeeld over de hele wereld, alle goederen en waren hadden we tegen de laagst mogelijke prijs en globalisering en handelsconflicten waren vreemde begrippen. Volgens de liberale theorie is welvaart een logisch gevolg van vrijhandel en derhalve een volkomen natuurlijk proces, of wel, net als de evolutietheorie van Darwin, gewoon toeval. Tenminste, dat is in grote lijnen het sprookje dat extreme liberalen ons willen doen geloven.

Enkele punten uit het Conservatieve liberale onderricht van de b.v. ”Oostenrijkse School”, dat sterke overeenkomsten heeft met het Libertarisme (anarchisme).

1. ”Libertaristen” zijn absoluut voorstander van een geheel `zelfdenkend` economisch systeem, d.w.z. prijs- en loonvorming dmv vraag en aanbod, ofwel marktconforme prijsvorming.
2. Alleen vrijhandel leidt tot evenwicht in vraag en aanbod, economische groei waaruit méér welvaart en werkgelegenheid voortkomt. Aanbod creëert vraag.

3. De enige taak van de overheid is het beschermen van de `natuurrechten` van de mens, zijn leven en zijn bezit.

3. Iedere andere vorm van overheidsbemoeienis is uit den boze, en geldverspilling.

5. In feite wordt de `natuurlijke ongelijkheid` ( het talent, de kansen en of eventueel de criminele inslag) van de mens als uitgangspunt genomen. [ Natuurlijke ongelijkheid zoals talent, uiterlijke schoonheid, gezondheid en levensverwachting zijn immers ook niet eerlijk].

Liberalen nemen vaak het succes van de VS als voorbeeld voor de geringe overheidsinterventie in de economie. Alsof de overheid hier geen stimulans geeft door omvangrijke investeringen in de infrastructuur, overheidsgebouwen, onderwijs, krijgsmacht en de ruimtevaart.

Als zoon van een hoogleraar economie aan de universiteit van Cambridge, kwam John Maynard Keynes(1883-1946) al vroeg in contact met economen van de progressieve `Cambridge School`. Deze hingen toen, vooral aan de leer van de `Historische School` dat protectionisme en prijsvorming naar kostprijs prefereerde. ( Dat ook Marx’s uitgangspunt was).

Keynes ging ervan uit dat hoge werkloosheid een gevolg was van te weinig vraag naar goederen en diensten.

[Voor een goed marktevenwicht, moet de overheid niet het aanbod stimuleren maar de vraag, dan komt het aanbod vanzelf. (Pim Fortuin). Veel westerse naties streefden na WO II naar zelfvoorziening in voedsel, (nooit meer honger), helaas is de balans doorgeslagen in het belang van de export. Zoals de Zweedse minister van economie, Leif Pagrotsky, nog niet zo lang geleden aankondigde de export van voedingsmiddelen (landbouwproducten) te willen verdrievoudigen].

Daarom moest de overheid ingrijpen doormiddel van het aanmoedigen van consumptie en door het scheppen van nieuwe investeringsmogelijkheden(openbare werken). Vooral die investeringen spelen een strategische rol in het Keynesiaanse systeem. Keynes visie heeft een enorme invloed heeft gehad op westerse politiek en economie en was een belangrijke ondersteuning voor het armoedebestrijding- en hervormingprogramma, de (New Deal) van Franklin Delano Roosevelt (1882-1945).

Enkele belangrijke punten uit de New Deal van Roosevelt.

De ”Emergency Banking Act”, die een scherpe controle op het bankwezen instelde en beleggers beschermde tegen ongezonde speculaties.

Devaluatie van de dollar om de export te verbeteren.

Instelling van controle op de industrie door de National Industrial Recovery Act (NIRA), waarbij afspraken werden gemaakt over beperking van de productie en controle op de prijzen.

De Agriculture Adjustment Act (AAA) een systeem van subsidie aan de landbouw dat tot in de jaren negentig gehandhaafd bleef.

Een aantal sociale maatregelen, zoals de Social Security Act, die verzekeringen instelde voor zieken, oude mensen en werklozen, en de Fair Labors Standards Act. die een minimumloon instelde (0.40 dollar per uur) en een maximum werktijd van 40 uur per week instelde.

Tot op de dag van vandaag is de `New Deal` omstreden vanwege de enorme kosten en bureaucratie, maar het maakte een eindelijk een einde aan de moordende concurrentie en zorgde voor een aanzienlijke stijging van het nationale inkomen.

Vrijhandel heeft niet het alleenrecht op de welvaart of bestrijding van armoede.

”Armoede bestrijding begint met het aanpakken van corrupte en dictatoriale regiemes, maar daar durven de meeste westerse regeringen hun vingers niet aan te branden”. Aldus David Jones, hoogleraar aan de ”London School of Economics”.

Veel ”veiliger” is het om liberalisering en globalisering voor het karretje te spannen, maar ook daarin vergist men zich, globalisering wakkert de rivaliteit en de sluimerende conflicten tussen ”het westen” en de andere culturen alleen maar aan. Met de opkomende economieën zoals China, zou het wel eens van cruciaal belang kunnen zijn dat het westen zijn eenheid en economische bronnen beschermt, zich niet laat uit spelen aan de onderhandelingstafel. Westerse (universeel geachte) waarden als democratie, mensenrechten en vrijemarkteconomie worden in niet westerse beschavingen gezien als imperialistische zedenprekerei.

Enkele citaten uit ” Islam and democraty”, door Fatima Mernissi, een moderne moslimvrouw: ”het westen is militaristisch en imperialistisch. Het heeft andere naties `getraumatiseerd` met zijn `koloniale terreurdaden`. Het `individualisme`, dat waarmerk van westerse cultuur, is `de bron van alle problemen`. De westerse macht is `vreesaanjagend`, het onderdrukt onze `ontwikkelingscapaciteiten` en dringt ons dagelijks leven binnen met zijn “geïmporteerde producten` en televisiefilms die de ether vervuilen. Het is een macht die ons `onderdrukt`, onze `markten overspoeld` en onze `hulpbronnen`, `initiatieven` en `ontwikkelingsmogelijkheden` beheerst”. (1).

Dit zijn de belangrijkste argumenten voor de mobilisering van de Islam tegen het westen.

Een mobilisering die niet serieus genoeg kan worden genomen, getuige een opmerking van een gerekruteerde moslimextremist:

”Jullie houden van het leven, maar wij houden van de dood”.

Ernesto Vermaat, (”Het is allemaal de schuld van de Joden en de Amerikanen”), schreef ” De Amerikanen hebben 14 keer in een conflict de zijde van de moslims gekozen”. Enige dankbaarheid jegens de Amerikanen claimend, reageerde hij verongelijkt over de aanvallen van de islam op de westerse economie met: ”Het is `onze` cultuur en `onze` economie”. Maar gaat hij voorbij aan het feit dat de westerse cultuur en economie tot in de haarvaten van andere beschavingen gedrongen is en het afstotingsproces eigenlijk pas weer op gang is gekomen.

Mondiale vrijhandel bevorderd de wereldvrede wordt er beweerd ( als goederen niet de grens over kunnen zullen legers dat doen). Mobiliteit d.m.v. het vliegtuig is ook een middel om een derde wereldoorlog te voorkomen volgens dezelfde logica. Niet zo lang vóórdat de lont in het kruitvat van de sociale, economische, politieke en militaire spanning ontstoken werd, met het fatale schot in Sarajevo, was de wereldhandel vrijer dan ooit en ooit weer zou worden. In 1913 had de omvang van de wereldhandel een recordhoogte bereikt.

Tussen 1948 en 1951 ontving Europa 11.6 miljard dollar van de VS voor wederopbouw, onder de voorwaarden de zaken op orde te brengen en economische samenwerking, Het Marshallplan. Eeuwenlang hebben Europese naties een politiek van versterking van welvaart en versterking van hun economische posities, en daarmee een actief (pre-Keynesiaans) economisch beleid gevoerd. Pas onder Keynes kreeg het een socialer gezicht, doel en structuur. Een ander gegeven dat het economisch dominante westen onderscheidt van de minder fortuinlijke Derde Wereld, is het superieure, unieke vermogen in organisatie en sociaal-economisch overleg (Rijnlandsmodel, poldermodel).

Het cumulatieve effect van eeuwen van mercantilisme, meer dan een halve eeuw Keynesiaans beleid wordt hoogstwaarschijnlijk ernstig onderschat.

Vrijhandel is de spoorweg waarover de trein der welvaart gemakkelijker vooruit komt, maar het beleid naar het Keynesiaanse model was de locomotief die de hele trein in beweging bracht en het zal mij benieuwen hoelang de trein blijft rijden als men de locomotief in het museum zet.

”Amerikanen hebben het over `goede betrekkingen` met vriendschappelijke landen als de samenwerking berust op harmonie, vriendschappelijkheid en samenwerking. `Slechte betrekkingen` zijn die, die gericht zijn op tegenwerking.

Vreemd genoeg zijn Amerikanen grote voorstanders van concurrentie tussen opinies, groepen, partijen, overheidsinstellingen en ondernemingen binnen de Amerikaanse samenleving. Waarom Amerikanen geloven dat conflicten binnen de eigen samenleving goed zijn en tussen samenlevingen slecht, is een fascinerende vraag die, voor zover ik weet nog nooit serieus is onderzocht”. (1).

Ongeveer 3750 jaar geleden ontketende de Koning van Babylonië, Hammurabi, in Babylon (het huidige Bagdad) een ware revolutie in de rechtsspraak. Hij stelde de allereerste wetten en (sociale)regels: o.a. ” Opdat de sterke de zwakke geen schade berokkene, om de weduwe en wees veilig te stellen”.

Pim Fortuin formuleerde het zo:

“Het kapitalisme, gedreven door de technologie, is begonnen aan een ware triomftocht.

De ideologie van de vrije markt en de ondernemingsgewijze productie is verheven tot wereldgeloofsartikel nummer één, inclusief alle uitwassen die dat met zich meebrengt. Uitwassen als ongebreidelde verrijking, casinokapitalisme, verpaupering en uitbuiting, rechteloosheid, normloosheid en immoraliteit, maffiapraktijken, criminaliteit en cultuurrelativisme en excessief consumentisme. Het leven als een groot feest, zonder verdriet, contemplatie(vrome overpeinzing) en idealen. Is het de opmaak naar de ultieme gekte, door niets en niemand meer gecontroleerd. Of zijn het slechts de voortekenen van het naderende einde van het kapitalistische systeem”.

Kortom, het enige terrein waar vooruitgang wordt geboekt is de techniek. (2)

Economie is niets anders dan het bevredigen van behoeften van de consument, van materieel tot immaterieel, van de eerste levensbehoeften tot een wandeling in de natuur.

Welvaart is derhalve méér dan alleen economie, en economie is méér dan alleen maar cijfers uitgedrukt in geld, waar veel economen zich nog wel eens achter willen verschuilen.

In verschillende economieën is de markt slechts één van de manieren om te voldoen aan de behoefte van de consument, (b.v. computerfabrikant Dell, dat alleen levert op bestelling).

Voorlopig is de ratio in de economie verheven, het vrijemarkt denken beheerst de waan van de dag.

Maar in de lange geschiedenis van wisselingen is, na het communisme, het liberalisme slechts de volgende domino die valt.

1. Botsende Beschavingen, Samuel Huntington.
2. Geografie van goed en kwaad, Andreas Kinneging.