Draailier.

 

Doede de Draaier

“Als Doede de Draaier speel ik op draailier vooral originele muziek uit de middeleeuwen, van vrolijke dansmuziek tot treurige liederen en ook soms meditatieve muziek. Natuurlijk kies ik muziek die niet meerstemmig is en goed past bij een drone, een vaste bastoon. Veel van wat tegenwoordig middeleeuwse muziek genoemd wordt, is van veel latere datum, maar ik speel echt muziek uit de periode 1100 tot 1450.

De eenvoud van alleen maar een melodie, een drone en eventueel een ritme op de trompetsnaar, vind ik zelf heerlijk en maakt de draailier tot een verslaving. Ik wil anderen daar graag van laten genieten, en zo speel ik bij allerlei gelegenheden draailier, vaak in een kader waar de middeleeuwen tot leven worden gewekt. Er lopen mensen voorbij, en ze beginnen te dansen. Of ze blijven staan luisteren, soms gefascineerd door klanken en melodieën die ze niet kenden, of juist herkennen. Sommige mensen willen er meer van weten en begrijpen hoe het werkt (kinderen willen dat steevast); ik leg dat graag uit en soms laat ik een kind meespelen op een tamboerijn, leuk om te zien”. (1)

Wij moderne mensen zijn tegenwoordig bijna allemaal erg in onze nopjes met alle technische hoogstandjes, snufjes en gemakken die ons ter beschikking staan en het leven een stuk aangenamer maken. Desondanks is er een zekere  hang naar het verleden en nostalgie, zoals hierboven is te lezen. Restanten van het ooit zo gehate Feodale stelsel, (waarvan wij de nadelen allang niet meer kennen, laat staan, aan den lijve hebben ondervonden) zoals kastelen, (openlucht) musea, oude forten, zoals Vesting Bourtange, kastelen en kloosters die als museum zijn ingesteld, zijn erg gewild bij het grote publiek, wie weet, om een stukje vergane glorie op te snuiven of gewoon interesse in de geschiedenis.

Rondleiding door het klooster in Ter Apel.

http://www.kloosterterapel.nl/nl/historievankloosterterapel#start

Beoefening en demonstraties van historische ambachten, volksdansen, vechtkunsten op en tijdens  middeleeuwse markten en braderieën zijn razend populair. Zo ook bij ondergetekende die regelmatig dit soort evenementen bezoekt.  Zo stond er op een middeleeuwse markt tussen de andere ambachten een kraam waar  een meneer muziek  maakte door middel van oude instrumenten. Een van die instrumenten was een draailier  ook wel organistrum. (2).

 

Daar hoort natuurlijk ook een goed verhaal bij, en de meneer nam ruimschoots de tijd om afwisselend een stukje muziek te laten horen, dan weer de achtergrond en werking van het instrument uit te leggen, zoals waarbij zo,n instrument dan gebruikt werd. Zo werd gezegd dat vóór de komst van het orgel de draailier veel gebruikt werd in de kerken.

“Met de komst van het orgel raakte de draailier in onbruik en werden de draailier-muzikanten in de kerken allemaal ontslagen”. Zo zei de beste man.

Ik vond het maar een beetje een vreemd verhaal. Waren die draailier-muzikanten in de kerk dan betaalde baantjes? In de  steden en de grotere kerken worden  beroeps organisten betaald, dat is waar. Maar in de meeste kleinere kerken zijn organisten gelegenheids-baantjes die hooguit een vergoeding krijgen voor hun verlof van betaalde uren en of reiskosten vergoeding. Gezien de status van de kerk toen, als middelpunt van de gemeenschap, was een baan als draailier-speler of organist veel meer een bijbaantje en/of erebaan dan een betaalde baan. Bovendien, als en een nieuw muziekinstrument in opkomst is, dan zullen er mensen moeten worden opgeleid om dat  “nieuwe” instrument te leren bespelen. Wie zijn daar beter toe in staat dan diegenen die al een zekere ervaring hebben met muziek maken? Maar goed, de beste man had duidelijk niet veel op met kerken en wie een hond wil slaan kan altijd wel een stok vinden toch?
In elk geval is de draailier een mooi instrument met een wat deemoedige nostalgische klank.

(1).http://doede.orfeo-fiato.nl/

“Vermoedelijk is de draailier met de Moren vanuit China naar Spanje gekomen. Het is opvallend dat afbeeldingen en beschrijvingen allemaal in de omgeving van de kerk te vinden zijn. Je kunt hieruit afleiden dat het instrument toendertijd vooral diende om de Christelijke geloofsleer te verbreiden?? Waarschijnlijk dat de weemoedige klanken de arme sloebers naar binnen, naar de kerkbanken lokten? (3).

De opkomst van het draailier ging ongeveer gelijk op met die van het orgel, zo is op te maken uit de beschrijving over beider historie.

 

 

De opkomst van het orgel in de kerk.

“De Romeinen kenden al windorgels, maar de Westelijke christenheid moesten het orgel opnieuw ontdekken. In de zevende en achtste eeuw schonken Byzantijnse keizers orgels aan Frankische koningen. Omstreeks 900 komen de eerste orgels in de kerken. Voorlopig zullen ze klein en verplaatsbaar zijn geweest. De kerk van Winchester had een beroemd orgel dat omstreeks 990 was gemaakt, maar de plaats in de kerk is onbekend. Van de elfde eeuw af wordt het meer en meer gebruikelijk, orgels in de kerken te plaatsen. Bij die ontwikkeling speelden de kloosterkerken een belangrijke rol. In de dertiende eeuw hadden de meeste kathedralen en abdijkerken al een orgel. Omstreeks 1250 zijn er drie typen ontstaan, elk met een eigen gebruiksvorm. (4).

 

 

 

(2). https://nl.wikipedia.org/wiki/Draailier.

Citaat uit Wiki: “De eerste draailieren werden reeds in de 9e eeuw gebouwd. Aanvankelijk hadden de instrumenten slechts drie snaren, die tegelijkertijd tot klinken werden gebracht, later werd dit aantal soms uitgebreid tot zes. Het instrument werd zowel in wereldlijke als geestelijke muziek ingezet, maar raakte in de kunstmuziek op de achtergrond bij de opkomst van orkesten in de 16e en 17e eeuw. In de volksmuziek bleef het instrument lange tijd populair”.

(3). http://ahaltere.home.xs4all.nl/draailier.htm

(4).  http://natuurcultuur.nl/download?type=document&docid=516242