5 mei 2014
Door Herman Oosterkamp, Sphagnum/veen specialist en restauratie deskundige. Hij was bereid zijn visie op papier te zetten voor ons en de verantwoordelijken / beslissers aangaande het Bargerveen. In het verleden heeft hij het Bargerveen bezocht en is ook in contact geweest met enkelen van het deskundige team. Bijgesloten een brief aan de heer Jans de Vries van 18 juli 2011
Volgens Oosterkamp moet eerst duidelijk zijn wat je onder restauratie van hoogveen verstaat.
Succesvolle Restauratie
Voor de heer Oosterkamp is er alleen dan sprake van succesvolle restauratie, als de voormalige situatie zoals deze was zo goed mogelijk wordt hersteld, voordat het veen werd afgegraven
Groeiend Hoogveen
Ook moet duidelijk zijn wanneer er sprake is van (groeiend) hoogveen. De huidige situatie- met grote waterplassen en nagenoeg uitsluitend Sphagnum Cuspidatum en een beetje Sphagnum fallax – heeft niets met hoogveenvorming te maken. Politici en andere beslissers worden op het verkeerde been gezet waardoor enorme sommen gemeenschapsgeld mogelijk ten onrechte geïnvesteerd worden. Verderop kom ik hier uitgebreid op terug
EU Life/ Europese Commissie
Op 7 November 2013 hebben een groep Sphagnum en veen specialisten, betreffende het herstellen van veengebieden een presentatie verzorgd met gebruikmaking van ruim 200 sheets bij EU Life/ Europese Commissie in Brussel. Deze presentatie ging over de mogelijkheden van Sphagnum en de ontoereikende resultaten van het herstel van de veengebieden in Europa. Het geheel met discussie nam 3 uur in beslag. Enkele sheets zijn hier ter verduidelijking gebruikt
De groep bestaat uit Roger Daniels, Edgar Karofeld, Herman Oosterkamp en Wim van Schie. Een ander doel van deze bijeenkomst was, dat de groep bezorgd was, dat EU Life de subsidie voor vele recente hoogveen restauratie projecten in hun ogen niet altijd verstandig aanwent.
Het Bargerveen was daarin een goed voorbeeld.
Met name werd volop aandacht besteed aan de mogelijkheden voor een succesvol herstel van afgegraven veenvelden door de Sphagnum Layer Transfer Method for Restoring Cutover Bog (in het vervolg gemakshalve te noemen ‘’Canadese methode’’). Door deze unieke samenwerking tussen de University of Laval, Quebec Canada en de veenindustrie CSPMA (Canadian Sphagnum Peat Moss Association) is de afgelopen 15 jaar in Canada succesvol 3000 ha gerestaureerd. (zie ook de bijlage van een succesvolle restauratie in Estland)
De groep vond het haar plicht als Europees burger te rapporteren en dit te bespreken met EU Life in de veronderstelling dat kritisch zelfonderzoek van enkele projecten tot verandering en aanpassing van hun beleid leiden zal.
Kortheidshalve, in zijn algemeenheid worden er dammen geplaatst die zo de waterstand veel te snel te verhogen waardoor, met name de natte soort S. Cuspidatum gaat groeien. Dit is een verkeerde basis voor het doen ontstaan van hoogveen
Opnieuw 20 miljoen in het Bargerveen
Dat er nu plannen zijn om opnieuw 20 miljoen Euro te investeren in het Bargerveen was voor de presentatie bij EU Life niet bekend en is niet meegenomen in deze presentatie.
Deze investering zou er voor zorg moeten dragen dat het waterpeil met 22 mm zal gaan stijgen ten koste van 250 ha landbouwgrond
Het gaat om enorme bedragen voor een gebied als het Bargerveen. Het Bargerveen wat maar voor een klein deel uit de originele hoogveen/turflaag bestaat en voor een groot deel onder water gezet waardoor er voornamelijk Sphagnum Cuspidatum groeit, daar waar het water niet te diep is. Bovendien is het veenveld lek waardoor men meent dat hiervoor opnieuw 20 miljoen Euro geïnvesteerd moet worden.
De (hoofd) doelstelling van het Bargerveen is hoogveen herstel. Hierover kan geen misverstand bestaan. Volgens documentatie beslaat het Bargerveen uit 5,5 ha actief hoogveen (Meerstalblok) en 1380 ha herstellend hoogveen.
Hoogveen bestaat voor 80% uit Hummock soorten
Op basis van talrijke turf analyses (meer dan 2000) door Roger Daniels en Herman Oosterkamp, is het bekend dat ongeveer 80% van de turf in alle Europese hoogveen uit de volgende 3 soorten Sphagnum bestaat:
Sphagnum austinii (S. imbricatum),
Sphagnum capillifolium
Sphagnum fuscum
Frappant is het, dat deze bovengenoemde 3 Hummock (bultvormende) soorten in Nederland niet meer voorkomen. Vanuit dit licht gezien is er geen sprake van enige succesvolle restauratie. Waarom, zal ik verderop toelichten
Dit betekent dat voor een succesvol herstel van afgegraven veengebieden, terug naar een hoogveen gebied, de herintroductie van deze soorten noodzakelijk is.
Het is ook gebleken dat het hoogveen wat het Bargerveen gebied gevormd heeft, voor verreweg het grootste deel bestaat uit Sphagnum austinii (S. imbricatum)
Sphagnum austinii vinden we in Europa langs het (zoute) zeewater tot 150-200 km landinwaarts, behalve in erg koude gebieden zoals Estland en Finland. Uit onderzoek weet ik dat Noord Nederland maar ook het Aamsveen gebied en de grote veengebieden in Duitsland in Niedersachsen, uit S. austinii bestaat. In de omgeving van Vechta in Duitsland is S. austinii sterk teruggelopen en wordt al meer dan 50% S. capillifolium gevonden.
Sphagnum capillifolium is de droogste Hummock soort; deze vormt bulten van 25-95 cm hoog boven het gemiddelde waterpeil op een hoogveen.
Sphagnum fuscum groeit graag in koude condities zoals in Estland, Finland en ten noorden van Jönköping /Stockholm in Zweden
Het is dus de kunst deze Hummock soorten aan het groeien te krijgen. Op een hoogveen veld vertellen de Sphagnumsoorten die er groeien het verhaal van het veenveld. Als de mens niet ingegrepen had kun je ook vandaag de dag aan de levende bovenlaag (acotelm) zien welke soorten het veenveld gevormd hebben.
Als er veel S. cuspidatum te zien is met soms ook veel S. magellanicum dan is het er veel te nat voor Hummock soorten.
Waarom Hummock soorten
Waarom onderscheiden ze zich? De zijtakjes van de Hummocks hangen naar beneden en zitten vast in elkaar gevlochten waardoor er weinig water verdampen kan. Als ze toch uitdrogen door een lange periode van droogde worden ze bleek van kleur. Ze vormen een buffer in het interieur van deze bulten (Hummocks) en hen te beschermen voor verder waterverlies en houden de temperatuur van binnen in de bult laag. Bultsoorten kunnen beter water transporteren en zijn veel sterker dan Hollows (S. cuspidatum). Hummocks groeien tussen de 15-95 cm boven het gemiddelde waterpeil op het hoogveen. Hummocks kunnen alleen groeien van regenwater.
Hoogvenen zijn niet ontstaan uit S. cuspidatum maar veel meer uit de laagveensoorten S. inundatum, S. flexuosum, S. jensenii, S. obtusum, S. subsecundum
Uit de meer dan 2000 analyses van hoogveenvelden is het echt een zeldzaamheid, dat er in diepere lagen S. cuspidatum wordt gevonden en deze overgroeid zijn met Hummocksoorten.
Op kleinere en grotere plekken op het hoogveen waar S. cuspidatum groeit gaat dit veelal (bijna altijd) meters diep in het veenprofiel dit terwijl er altijd rondom 80% sporenvormende Hummock soorten groeien. Het is er gewoon veel te nat voor Hummocks
.
De lichte plekken bestaan voornamelijk uit S. cuspidatum
Dit te nat geld ook voor de Lawn soorten S. papillosum en S. magellanicum zij het in mindere mate. Plaatsen met veel S. magellanicum gaan ook vaak diep in het profiel verder als S. magellanicum
Hollows groeien niet omhoog op hun groeiplaats. Wel kunnen ze snel groeien. Ze zijn echter erg kwetsbaar voor opdroging of uitdroging. Om goed te groeien hebben ze Lawns en Hummocks rond om hen heen nodig
Wiedervernässung
Wiedervernässung (opnieuw nat maken) of het creëren van waterplassen (overstromingen/vernatting) was misschien 25 jaar de enigste optie. Het wordt momenteel in Europa nog steeds volop toegepast.
Met name in Duitsland is het een religie geworden en over religie/geloof is het maar moeilijk om van mening te veranderen.
De 11.000 ha waterplassen hadden, als men de ontwikkelingen in Canada gevolgd had, al voor een mooi aandeel in groeiend hoogveen veranderd kunnen worden. Een importverbod in Duitsland doodt hoogveenherstel voor eeuwig. Maar er is hoop, ook de gesprekken met de hoogste Naturschutz in Bonn beginnen resultaat te krijgen
Deze Wiedervernässung/overstromingen zullen niet leiden tot hoogveen herstel zo is de mening van de Oosterkamp. Door meer kennis van Sphagnum en hoogveen ecologie er in te betrekken kunnen betere resultaten worden bereikt.
Hetzelfde geldt voor het woord Renaturierung. Belangrijkste bezwaar is dat er nauwelijks enig resultaatverplichting gesteld wordt. Men hoeft nauwelijks prestatie te leveren
Er is nog een geheel onderbelicht aspect wat ik toch wil noemen als gevolg van de vernatting. Door de vernatting en dat is de explosieve groei in nattere bossen van S. palustre en S. fimbriatum. Het lijkt misschien voor buitenstaanders mooi, maar het heeft niets met hoogveenvorming te maken. Beide soorten zijn enorme sporenvormers
Wiedervernässung heeft niets van doen met restauratie van veenvelden en/of hoogveenvorming
Deze Lawn soorten complementeren de Sphagnum/veenvorming
Ik heb in 2011 tijdens de rondgang in het Bargerveen in een van de grote gecreëerde waterbassin een pH 4,7gemeten. Mogelijk is dit water uitstekend te gebruiken om snelle resultaten te realiseren met de Canadese methode. Het gaat erom de Hummocks snel te laten ontstaan.
Na gemiddeld 10 jaar hebben zich de bulten voldoende gevormd waarna zij zonder de hulp van de mens verder gaan met de veenvorming
Enorm snelle Sphagnum groei van alle 11 hoogveensoorten. De proeftuin van Oosterkamp
Goede en snelle resultaten zijn volgens mij mogelijk zoals aangegeven op de schets ‘’transfer of Sphagnum’’ door op de bodem van de waterplassen te ‘’Canadese methode’’ toe te passen
In Duitsland vlak over de grens bij het Bargerveen, in de oudste “Wiedervernässung’’ uit het zogenaamde Bridge project, zijn op diverse plaatsen monsters genomen.
Conclusie: er was nauwelijks nog Sphagnum te vinden in deze analyses. Alleen als er groeiend hoogveen (Hummocks), zoals eerder beschreven is, kan het langzaam verdwijnen en mineraliseren van de veenlaag in de atmosfeer voorkomen worden.
Bargerveen twee keer 20 miljoen is 40 miljoen
Enorme sommen geld, zoals voor het Bargerveen opnieuw 20 miljoen, lijkt mij buiten alle proporties, ook al omdat er geen enkele garantie bestaat dat er dan een groeiend hoogveen zal ontstaan. Het is eigenlijk een dwaling van grote omvang.
In Estland liggen ongeveer 10.000 hectare afgegraven veenvelden (voor een deel nog uit de Russische tijd). Deze 10.000 hectare zijn voor 2000 Euro per hectare te restaureren en dus te veranderen met het juist gebruikmaken van de Canadese Methode in groeiend hoogveen. Voor deze 20 miljoen zou men dus 10.000 hectare kunnen restaureren
Dit toont nog eens aan hoe enorm kostbaar het project Bargerveen is.
EU Life
In een van onze presentaties hebben we EU Life geïnformeerd, dat tijdens het IPS/IMCG Congres in Quebec in Canada in het jaar 2000, en op verschillende workshops nadien, uitstekende resultaten met deze Canadese overdrachtmethode werden gedemonstreerd.
Bijna niemand in Europa heeft het initiatief genomen om deze Canadese methode hier uit te proberen in proefpercelen.
We waren verbaasd en onaangenaam verrast, dat bijna niemand van de 11 aanwezige vertegenwoordigers (specialisten) van de EU Life niet waren geïnformeerd over deze succesvolle methode.
Recentelijk blijkt na analyse dat er kennelijk krachten aanwezig zijn in Europa om deze succesvolle methode te boycotten. Men bang is dat de veenindustrie daardoor gemakkelijk meer vergunningen zal kunnen krijgen.
Eigenlijk is het ‘’milieu criminaliteit’’ om het geld niet aan te wenden voor bijvoorbeeld de 11.000 ha Wiedervernässung. Duizenden hectare had allang groeien hoogveen kunnen zin met 80% Hummocksoorten. Een landschap zoals het er voor vervening uit gezien heeft
Een andere reden is ook dat de Canadese methode van restaureren slechts 1500 -2500 Euro per hectare kost. En het gaat om heel veel geld voor de huidige methoden en dat wil men graag zo laten voortduren.
Maar de gebruikelijke methode ‘’Wiedervernässung’’ zal niet lijden tot hoogveenvorming en dan is het al geïnvesteerde en de nog te investeren geld……. weggegooid geld!!!!
10-100 ha in Estland
Wil graag nog vermelden dat Oosterkamp momenteel bezig is om afgegraven veenvelden te selecteren voor grootschalige machinale restauratie van 10-100 ha in Estland.
Tot slot ter completering
Veen is een unieke en prachtige grondstof die kan hergroeien (olie of gas niet)
Ik veel informatie tot mijn beschikking o.a
Bargerveen Staatsbosbeheer zomer 2008 ISBN: 978- 90 812730-1-5
Evaluatie Hoogveengebieden in Nederland Februari 2011
H. Oosterkamp
Email: oosterkamp@kalyontrading.nl
Quo Vadis 